Φίλες και φίλοι,

 

Η Ευρώπη είναι κάτι παραπάνω από ένας παλαιός μύθος: Μύθος για την όμορφη
πριγκίπισσα από τη Φοινίκη, την κόρη του Αγήνορα, που την σαγήνευσε ο Δίας,
μεταμορφωμένος σε λευκό ταύρο, περιπλανήθηκε μαζί της σε όλη την σημερινή
Ευρώπη και τελικώς την εγκατέστησε στην Κρήτη, όπου του γέννησε τρείς γιούς: τον
Μίνωα, τον Ροδάμανθο και τον Σαρπηδόνα…

Βαρύς σε συμβολικό μήνυμα ο αρχαιοελληνικός μύθος, καταδεικνύει πως ο ίδιοι οι
αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν τον Μινωϊκό Πολιτισμό ως τον πρώτο Ευρωπαϊκό
Πολιτισμό…

Αλλά είπαμε ότι η Ευρώπη είναι κάτι παραπάνω από ένα μύθο…

Είναι κάτι παραπάνω κι από ένα γεωγραφικό όρο. Γιατί υποδηλώνει κοινή Ιστορία
και κοινή ταυτότητα. Κάτι που δεν ισχύει για αντίστοιχους γεωγραφικούς όρους, που
παραπέμπουν σε άλλες ηπείρους.

Άλλωστε, η Ευρωπαϊκή Ιστορία είναι πια, σε μεγάλο βαθμό και η κοιτίδα της
πανανθρώπινης Ιστορίας.

Η Ευρωπαϊκή ταυτότητα είναι ακόμα η μήτρα της δυτικής πολιτιστικής ταυτότητας.

Αλλά η Ευρώπη παραμένει κάτι ιδιαίτερο, διότι σήμερα πειραματίζεται να ανοίξει, για
μιαν ακόμα φορά, νέους δρόμους στην Ιστορία.

Να αποτελέσει ένα στοίχημα ενοποίησης λαών και πολιτισμών - διαφορετικών
και συγγενικών ταυτόχρονα - με Ελευθερία και Δημοκρατία.

Στο παρελθόν έχει προϋπάρξει ενοποίηση λαών, αλλά με κατάκτηση και
καταναγκασμό… Στο παρελθόν έχουν προϋπάρξει, επίσης, συγκρούσεις λαών και
πολιτισμών διαφορετικών μεταξύ τους, αν και συγγενικών.

Αλλά ποτέ δεν έχει υπάρξει προηγουμένως εθελοντική σύγκλιση λαών και πολιτισμών
με Ελευθερία και Δημοκρατία.

Αυτό το μοναδικό ιστορικό πείραμα της Ευρώπης πρέπει να το κερδίσουμε. Κι αυτό
μας παραπέμπει στην σχέση της Ευρώπης με την Ελλάδα. Τη μυθολογική, την
ιστορική, αλλά και τη σύγχρονη.

Και για τις μυθολογικές καταβολές της Ευρώπης στην αρχαία Ελλάδα ήδη αναφέρθηκα.

Σήμερα, θα μιλήσω για τις πολιτιστικές καταβολές της Ευρώπης στο Ελληνικό Πνεύμα
και τις Ευρωπαϊκές αναφορές της Ελλάδας στην Ευρώπη. Θα δούμε ακόμα κάτι πολύ
ενδιαφέρον. Αυτή η σχέση πολιτισμού και αξιών, δεν αφορά μόνο το μακρύ παρελθόν.
Ξετυλίγεται στη σύγχρονη εποχή, αφορά το παρόν και το μέλλον. Και δεν είναι μόνο
πολιτιστική και αξιακή. Είναι πολύ συχνά, πρωτίστως, Πολιτική. Σήμερα, πάνω απ’ όλα
Πολιτική.

Αν μου ζητούσε, λοιπόν, κανείς να περιγράψω με μια λέξη το ρόλο της Ελλάδας στη
διαμόρφωση της πνευματικής Ευρώπης, της σύγχρονης Ευρώπης των αξιών, θα
χρησιμοποιούσα τη λέξη «Πύλη».

Η Ελλάδα είναι «Πύλη» της Ευρώπης με την ίδια την ταυτότητά της πριν απ’ όλα.

Η Κλασική Ελληνική Φιλοσοφία, αλλά και η Αλεξανδρινή Κοινή γλώσσα που υπήρξε η
lingua franca - η διεθνής γλώσσα - την εποχή διάδοσης του Χριστιανισμού, αποτελούν
τους δύο από τους τρείς πυλώνες του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού. Ο τρίτος είναι,
ασφαλώς, το Ρωμαϊκό Πνεύμα των νόμων και της κρατικής διοίκησης.

Έτσι, αιώνες αργότερα, η επιστροφή στον Πλάτωνα σημαδεύει την Αναγέννηση
του Ευρωπαϊκού Πνεύματος, τον 16^ο Αιώνα. Μαζί με την ανάδειξη των αρχαιοελληνικών
εικαστικών προτύπων.

Η Επιστροφή στον Αριστοτέλη σημαδεύει, το Διαφωτισμό, το επόμενο μεγάλο κίνημα
που σαρώνει την Ευρώπη και θεμελιώνει το σύγχρονο κόσμο το 18^ο Αιώνα.

Αυτά όλα, δεν τα βίωσε η Ευρώπη ως «εξωτερικά δάνεια», ή ως προϊόντα εξωτερικού
καταναγκασμού. Τα οικειοποιήθηκε, τα έκανε δικά της και τα προσέλαβε ως πολύτιμα
κειμήλια της δικής της πια πολιτιστικής παράδοσης.

Κι ακόμα, το Ελληνικό Πνεύμα δεν αποτέλεσε μια ξεχωριστή και διακριτή πολιτιστική
κληρονομιά στη σύγχρονη Ευρώπη.

Αποτέλεσε το κοινό υπόστρωμα που αφομοίωσε ή βοήθησε να αφομοιωθούν οι
πολιτιστικές επιρροές άλλων πολιτισμών, όπως η Αραβική Άλγεβρα, η Ιουδαϊκή
παράδοση, η Κελτική κληρονομιά, οι Γαλατικοί μύθοι και οι Γοτθικές επιρροές.

Οι λαοί της Ευρώπης, στο πέρασμα των αιώνων, πολλές φορές, συγκρούστηκαν
μεταξύ τους. Αλλά το Ελληνικό πνεύμα το αποδέχθηκαν όλοι! Αναβίωσαν διάφορες
πλευρές του, το χρησιμοποίησαν ως κοινή «μήτρα» για να φτιάξουν τη δική τους
διαφορετικότητα ο καθένας, αλλά και ως κοινό πλαίσιο αναφοράς. Ή ακόμα και για
να κατασκευάσουν τη δική τους ξεχωριστή, κάθε φορά, αντιπαλότητα. Και όταν
ξεπερνιόνταν οι έχθρες και οι αντιπαλότητες, παρέμενε η κοινή μήτρα που οδηγούσε
βασανιστικά στην κοινή ταυτότητα.